Afrika kıtasında, Kızıldeniz’in en güney noktasında, Hint Okyanusu kıyısında bir ülke. Ülkenin genelinde: kurak ve sıcak bir iklim hakimdir. Hint Okyanusunun kıyısında bulunan, başkent Mogadişu’da: yıllık sıcaklık ortalaması çok yüksektir. Somali ülkesinde yaşayanların hepsi, “Sünni Müslüman”lardır.
Somali’de: Ocak 1991 tarihinde, diktatör Siyad Berri, yönetimine son verildikten sonra: iktidar kavgası ortaya çıkmış ve belli bir siyasi otorite oluşturulamamış ve ülkede iç savaş çıkmıştır. İç savaşta: bir cephede “Haviye” kabilesi ve diğer cephede ise, “Habar” kabilesinden “Muhammed Farah Aydid” bulunmaktadır.
İç savaş ve aynı döneme denk gelen kuraklık: ülkede büyük bir açlık faciasının ortaya çıkmasına neden olur. Uluslar arası kuruluşların ilgisizlikleri ve yardım konusunda gösterilen gevşeklik, faciayı daha da dramatik hale getirir.
Bu durumda: Kasım 1991 tarihinde, Amerika, Somali’ye 30 bin asker gönderme kararı aldığını bildirir. Çünkü: Amerika, açlık nedeniyle bu ülkeye yapılan yardımların, iç savaş yüzünden, yerlerine ulaşmadığını düşünmektedir. Zaten, bu nedenle, açlıktan ölümler gittikçe artmaktadır.
BM Güvenlik Konseyi: 4 Aralık 1992 tarihinde: bir karar alarak “ Somali’ye, Amerika komutasında, bir askeri harekatta bulunulması “yönündeki Amerikan teklifi onaylar. 733 ve 746 no’lu kararlar uyarınca “UNOSOM I” adlı görev kuvveti oluşturulur. Operasyona “Umut Operasyonu” ismi verilir ve onaylanmasının ardından, başlatılır.
Birleşmiş Milletlerin 794 sayılı kararına istinaden, TBMM’nin 8 Aralık 1992 tarihinde, İnsanı yardımların açlık çeken halka ulaştırılmasını sağlamak üzere, TSK nin, Somali’ye birlik göndermesine karar verilmiştir.
Bunun üzerine: TSK tarafından, Somali’ye gönderilmek üzere, Muharebe ve Muharebe Destek unsurları ile takviye edilmiş, 320 kişilik bir birlik oluşturulur. Bu Türk birliği: 19 Aralık 1992 tarihinde, Mersin’den hareket eden gemilerle yola çıkarılırlar. Kafile: 2 Ocak 1993 tarihinde, Mogadişu kentine varır.
Bu sırada: operasyona katılan ve diğer ülkelerden gönderilen Barış Gücü askerleri de, 9 Aralık 1992 tarihinde, Somali’ye varırlar. Başlangıçta: 28 000 asker ve 2800 sivil polis görev yapmış, sonra ise ilerleyen yıllarda, bu rakamlar değişmiştir.
Amerika; 35 000 kişilik bir askeri güç ile, bölgeye giren en büyük askeri güç olarak öne çıkar. Birlikler: Magodişu kentinde, BM. Ordusu karargahına yerleşirler. Türk birliğine, başlangıçta, Mogadişu havaalanının korunması ve savunulması görevi verilir. Ancak, operasyon başlamış olmasına rağmen, bölgede açlık tehlikesi giderilememiş olup, açlıktan ölenlerin sayısı 450 bin civarındadır.
Ancak: operasyon başladıktan sonra: bazı gerçekler ortaya çıkar. Operasyonun amacının: Amerika tarafından, Somoli’de bir askeri üs kurmak ve petrol olduğu ortaya çıkar. Çünkü: Amerikan yanlısı Başkan Mohammed Siad Barre, devrilmeden hemen önce, ülkenin büyük bölümünde petrol aramak üzere, bir kısım Amerikan firmasına, büyük ayrıcalıklar verdiği ortaya çıkar.
Bu sırada: 24 Ocak 1993 tarihinde, Amerikan askerleri, Somali’de, silah toplamaya başlarlar. Direnenler, Amerikan Cobra helikopterlerinin saldırıları sonucu öldürülür. Ancak, yerli güçler, gerek Amerikalılar tarafından yapılan bu operasyonlar ve gerekse bölgeye gelen yabancı güçlerin, bölge halkının dinini değiştirecekleri yönündeki propagandası sonucu: yerel milis güçleri, yabancı askeri güçleri, ülkeden çıkarmak için, iç savaşı yani kendi aralarındaki mücadeleleri bırakarak, çatışmalara başlarlar.
Bu sırada: ilk çatışmalarda: 24 Pakistanlı ve 19 Amerikan askeri öldürülür. Bu sırada: Somali’de görev yapan BM. Barış Gücü Komutanlığı görevine: 19 Şubat 1993 tarihinde, Korgeneral Çevik Bir atanır. Korgeneral Bir: bir yıl boyunca bu görevi sürdürür ve 14 Şubat 1994 tarihinde, görevi başkasına devreder.
Bu dönemde: bölgedeki Türk birliklerine, BM.Barış Gücü ordusunun karargahının güvenliği görevi verilir. Mogadişu kentinde, kısa adı “UNOSOM” olarak adlandırılan ve 34 ülkenin askerlerinin barındığı ana karargahın güvenliği, Türk askerleri tarafından sağlanıyordu. 1 km. karelik bir alan üzerinde kurulmuş olan, ana karargahın nizamiye kapıları ve nöbetçi kulübelerinde Türk askerleri bulunuyordu. Türk askerlerine, daha sonra ise, şehirde, asayişi sağlama sorumluluğu görevi verilir.
Ancak: Türk birlikleri, 45 derece sıcaklıktaki bu ülkede: yine ülkeden kaynaklanan bir takım sıkıntılar yaşıyorlardı. Özellikle yemekler konusunda yaşananlar ilginçtir. Çünkü: Türk askerleri, Türkiye’den gönderilen: ıspanak, pırasa, lahana gibi kış sebzelerini yemek zorunda bırakılmışlardı. Çünkü: Türkiye, Birleşmiş Milletlerden, fert başına ödenen 15 dolarlık yemek parasını kendisi alıp, Türk askerlerine karavana yediriyordu. Bunun yanında: bölgedeki zor şartlarda görev yapan diğer ülke askerleri çok daha fazla maaş alırken, Türk askerleri bunların çok altında maaş almışlardı.
Haziran 1993 ile Ekim 1993 ayları arasında: 13 Eylül 1993 tarihinde: yerel general Aidid komutasındaki 150 militan tarafından, bir Amerikan askeri konvoyu pusuya düşürülür ve bu konvoy, Türk askerleri tarafından kurtarılır. Hatta: CNN televizyonunda yayınlanan bir programda, ölümden dönen askerlerin yakınları, ekranda “Thank you Turkey” demeleri, bölgede görev yapan Türk askerlerine büyük moral verir. 3 Ekim 1993 tarihinde ise, Mogadişu kentinde düzenlenen operasyonda, 2 adet Black Hawk helikopteri düşürülür ve 19 Amerikan askeri öldürülür. Öldürülen Amerikan askerlerinin, Mogadişu sokaklarında sürüklenmesini gösteren görüntülerin basına yansıması sonucu, Amerika’da Clinton yönetimi zor günler yaşar. (Black Hawk helikopterlerinin düşürülmesi, sonraki yıllarda film yapılarak; “Kara Şahin Düştü” ismiyle, ülkemizde de gösterime girer.) Amerika tarafından düzenlenen, başarısız operasyonlar, Birleşmiş Milletlerin bölgedeki görüntüsüne zarar verir. Bazıları ise, bu sırada, komuta kademesinde bulunan general Çevik Bir’in görevinde başarısız olduğunu yazarlar.
Ancak: operasyonları düzenleyen Amerikalı general William Garrison’un büyük hataları da söz konusudur. Çünkü: kendisine fazla güvenmektedir ve operasyonu tek başlarına bitirmek istemektedirler. Fakat, fatura ağır olur. Yerel general Aidid’in adamlarının hepsinde: kalaşnikof tüfekler ve roketatarlar bulunmaktadır. Operasyonda kayıplar arttığında: General Garrison, Pakistan birliklerinden yardım istemek zorunda kalır.
Tüm bunların sonunda: Amerika, Somali’den geri çekilme kararı alır. Buna istinaden, operasyona katılan birçok ülke de, askerlerini geri çekme kararı alırlar.
3 Mart 1995 tarihinde: geri çekilme işlemleri başlatılır ve yabancı güçler, en son olarak: 31 Mayıs 1995 tarihinde, Somali’den tamamen çekilirler. Türk birliği ise: 22 Şubat 1995 tarihinde, Somali’den ayrılarak Türkiye’ye geri döner.
SONUÇ:
Operasyon sonunda: BM Barış gücü birliklerinden: 149 asker, 3 uluslar arası memur, 2 mahalli memur olmak üzere, toplam: 154 kişi ölmüştür. Başkent Mogadişu sahillerine çıkan Amerikan Deniz Piyadeleri ve ardından gelen “Delta Focus” adlı özel harekat timi, 1 yıl boyuncu sürdürdüğü operasyonlarda, yaklaşık 10.000 Somalilinin yaşamını yitirdiği tahmin ediliyor. Operasyonun maddi maliyetinin ise: 1.6 milyar ABD Doları olduğu açıklanmıştır.
Askeri güçler ülkeden çıktıktan sonra, Somalili yerel kabileler arasındaki iç savaş yeniden çıkmış ve binlerce insan, yine açlığın etkisinde kalarak ölmüşlerdir. Ülkede, özellikle güney bölümünde egemen olan aşırı İslamcılar, ülkede istikrarın yerleşmesinin en büyük engeli olarak öne çıkmaktadırlar.
Somali’de: 34 ülkenin askeri birliklerine, UNOSOM Komutanı Korgeneral Çevik Bir’in komuta etmesi: Birleşmiş Milletler tarihinde, ilk defa, bir Türk generalinin BM. Barış Gücü Komutanlığını yapması açısından önemlidir.
Türk birlikleri: Kore Savaşından sonra, ilk defa, yurt dışında bir operasyonda görevlendirilmiştir.
Son olarak: Türk askerinin; Afrika’nın bir ucunda bulunan bir ülkede görevlendirilmesinin mantığını hakkında, yorumu okuyucularıma bırakıyorum. Bu arada: bizim askerimiz, şimdi de, Somali açıklarında, Somalili korsanlara karşı, bölgedeki ticari gemileri koruyor.
